भारतात कोरोना विषाणूचा पराभव करण्यासाठी लसीकरण मोहिमेला 16 जानेवारीपासून सुरूवात झाली आहे. लसीकरणासाठी सध्या सीरम इन्स्टिट्यूट ऑफ इंडिया (SII) ची कोविशिल्ड आणि भारत बायोटेकची स्वदेशी लस कोव्हॅक्सिनला परवानगी देण्यात आली आहे. लस घेतल्यापासून आतापर्यंत 541 लोकांना त्याचे दुष्परिणाम झाले आहेत. लसीचे दुष्परिणाम लक्षात घेता भारत बायोटेकने या लसीच्या साइड इफेक्टबाबत प्रसिद्ध पत्रक काढलं आहे. आता सीरम इन्स्टिट्यूटने देखील कोणत्या व्यक्तीने कोविशिल्ड लस घ्यायची आणि कोणी नाही याबाबत सविस्तर पत्रक काढून लोकांना इशारा दिला आहे.
सीरमने जारी केलेल्या फॅक्टशीटमध्ये असं सांगितलं आहं की, जर आपण दररोज कोणतेही औषध घेत असाल, काही दिवसांपासून ताप. आपल्याला रक्तासंदर्भात कोणताही आजार असेल, तर तुम्ही कोविशिल्ड लस घेऊ नका, त्याच वेळी, गर्भवती महिला आणि स्तनपान देणार्‍या महिलांना देखील लस पूरक नाही असंही सीरमनं स्पष्ट सांगितलं आहे.लस कुणाला देवू नये - आपल्याला कोणतीही औषधे, खाद्यपदार्थाने किंवा इतर कोणत्याही कारणामुळे एलर्जी असल्यास कोविशिल्ड अजिबात टोचू नका. आपल्याला ताप किंवा सर्दी असल्यास लस घेऊ नका. आपण थॅलेसीमियाचे रुग्ण असल्यास किंवा आपल्याला रक्तबाबात आजार असल्यास, कोविशिल्ड डोस अजिबात घेण्याची गरज नाही. भारत बायोटेकने ब्लिडिंग डिसऑर्डर असलेल्या लोकांनादेखील लस न घेण्याचा सल्ला दिला आहे. जे लोक गंभीर स्वरुपात आजारी आहेत, ताप आहे किंवा त्यांना कोणत्याही अँलर्जीचा इतिहास आहे, गर्भवती किंवा स्तनदा माता यांनी लसीपासून दूर रहावे, असे कंपनीने म्हटले आहे.
तसेच लस टोचलेल्या व्यक्तीमध्ये कोरोनाचे लक्षण दिसले तर त्याला तातडीने उपचारासाठी घ्यावे. याचा पुरावा आरटी-पीसीआर टेस्ट असावी. जर एखादी महिला गर्भवती असेल किंवा मुलं होण्याचं प्लॅनिंग करत असेल, स्तनपान देणाऱ्या आईनेही कोविशिल्ड लसीचा डोस घेऊ नये, जर आपण कोविड विरूद्ध लस आधीच घेतली असेल तर आपल्याला कोविशिल्ड टोचण्याची गरज नाही. तसेच, पहिल्या डोसनंतर जर एलर्जी झाली असेल तर त्यांनी ही लस घेऊ नये. सीरम इन्स्टिट्यूटच्या म्हणण्यानुसार लसीच्या पहिल्या डोसनंतर दुसरा डोस 4 ते 6 आठवड्यांच्या दरम्यान द्यावा. या लसीच्या एका डोसची किंमत 200 रुपये आहे. एसआयआयने प्रसिद्ध केलेल्या पत्रकात असंही म्हटलं आहे की, कोविशिल्ड लस सर्वांना संरक्षण देऊ शकत नाही. कमकुवत प्रतिकारशक्ती असणार्‍या लोकांना देखील या लसीपासून सौम्य दुष्परिणाम होऊ शकतात. असे झाल्यास लस देणाऱ्यास ताबडतोब सांगा. कोविशिल्डचे संभाव्य दुष्परिणाम काय आहेत? आतापर्यंत नोंदवलेले साइड इफेक्ट हेच असतील असं गृहित धरू नका,
आतापर्यंत सामान्यतः नोंदवलेले साइड इफेक्ट्स (10 मधील एकापेक्षा जास्त लोकांना प्रभावित करणारे) आहेत. इंजेक्शनच्या ठिकाणी वेदना, जळजळ, लालसरपणा, खाज सुटणे, वेदना, सूज येणे किंवा जखम यांचा समावेश आहे. आहे. याशिवाय अस्वस्थ वाटणे, थकवा जाणवणे (अशक्तपणा), थरथरणे किंवा ताप येणे, डोकेदुखी, सांधे किंवा स्नायू दुखणे देखील उद्भवू शकते. या व्यतिरिक्त, बरेच सामान्य इफेक्ट (10 लोकांपैकी एकास प्रभावित करणारे) देखील आहेत. गाठ येणे, ताप येणे, आजारी पडणे (उलट्या होणे), फ्लूसारखी लक्षणे जसे ताप, घसा खवखवणे, वाहणारे नाक, खोकला देखील येऊ शकतात. जे इफेक्ट सामान्य नाहीत असे (जे 100 पैकी 1 व्यक्तीवर परिणाम करतात) मध्ये चक्कर येणे, भूक न लागणे, पोटदुखी, जास्त घाम येणे, त्वचेची खाज सुटणे किंवा पुरळ येणे अशा लक्षणांचा समावेश आहे.
तथापि, कंपनीने या पत्रकात असंही म्हटलं आहे की, कोविशिल्डच्या दुष्परिणामांची ही संपूर्ण यादी नाही, इतर लक्षणे देखील असू शकतात.
साइड इफेक्ट्स असल्यास काय करावे? आपल्याला गंभीर एलर्जी असल्यास, आपण तात्काळ नजीकच्या रुग्णालयात संपर्क साधावा किंवा तिथे जावे. हेल्थकेअर कर्मचाऱ्यांशी बोला. तसेच कंपनीचे म्हणणे आहे की जर लसीचे कोणतेही दुष्परिणाम होत असतील तर आपण सीरम इन्स्टिट्यूट ऑफ इंडियालाही कळवू शकता. टोल फ्री क्रमांक ज्यासाठी 18001200124 आहे. आपण आपले प्रश्न ईमेल, pharmacovigilance@seruminstitute.com वर पाठवू शकाल.
कोव्हॅक्सिन कोणी घ्यावी, कोणी नाही याची माहिती कंपनीने आता दिली आहे. ज्यांची प्रतिकारशक्ती कमी आहे किंवा ते जे औषध घेत आहेत ते प्रतिकारशक्तीवर परिणाम करणारे असेल तर कोव्हॅक्सिन लस टोचून घेऊ नये असे कंपनीने म्हटले आहे. या आधी सरकारने सांगितले होते की, प्रतिकारशक्ती कमी असलेले व्यक्तीदेखील लस घेऊ शकतात. तेव्हा असा समज होता, की अशा लोकांमध्ये ही लस कमी प्रभावी असेल. किमोथेरपी, एड्स झालेले आणि स्टेरॉईड घेत असलेले लोक या श्रेणीमध्ये मोडतात. या लोकांना कोरोनाचे संक्रमण वेगाने होऊ शकते. परंतू त्यांच्यावर या लसी काम करत नसल्याचे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे.